Πρόωρος τοκετός είναι κάθε τοκετός που πραγματοποιείται πριν από την 37η εβδομάδα της κύησης.

Σχετικά με το κατώτερο χρονικό όριο στο οποίο καθορίζεται ο πρόωρος τοκετός δεν υπάρχει ομοφωνία. Έτσι σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. ως κατώτερο όριο θεωρείται η 23η εβδομάδα, ενώ στις ΗΠΑ το όριο αυτό είναι η 20η εβδομάδα της κύησης. Στην Ελλάδα, ως κατώτερο όριο θεωρείται η 24η εβδομάδα.

Η σημασία της διάγνωσης του πρόωρου τοκετού έγκειται στο γεγονός ότι συνιστά το βασικότερο αίτιο των νεογνικών θανάτων που δεν οφείλονται σε συγγενείς ανατομικές ή χρωματοσωματικές ανωμαλίες, σε ποσοστό 75-90%. Η πλειονότητα της περιγεννητικής θνησιμότητας παρατηρείται σε τοκετούς πριν την 32η εβδομάδα, καθώς και στα νεογνά με βάρος γέννησης μικρότερο των 800 γραμμαρίων.

Οι αιτίες που προκαλούν πρόωρο τοκετό

Αίτια που προκαλούν τον πρόωρο τοκετό τις περισσότερες φορές δεν είναι γνωστά. Υπάρχουν όμως και ποικίλοι παράγοντες στην εμβρυο-πλακουντο-μητρική μονάδα, η παρουσία των οποίων σε μια κύηση προδιαθέτει στην εμφάνιση πρόωρου τοκετού. Οι παράγοντες αυτοί χωρίζονται στις εξής κατηγορίες:

• Από τη μητέρα (προεκλαμψία-εκλαμψία, χρήση ναρκωτικών, νοσήματα κολλαγόνου κ.α.)
• Από το έμβρυο (πολύδυμη κύηση, χρωμοσωμικές ανωμαλίες, ενδομήτρια καθυστέρηση ανάπτυξης, ενδομήτρια λοίμωξη κ.α.)
• Από τον πλακούντα (αποκόλληση πλακούντα, αιμορραγία προδρομικού πλακούντα, ανωμαλίες πλακούντα κ.α.)
• Από το αμνιακό υγρό (ολιγάμνιο, πρόωρη ρήξη εμβρυικών υμένων, χοριοαμνιονίτιδα)
• Από τη μήτρα (μεγάλα ινομυώματα, ανεπάρκεια τραχήλουκ.α.)
• Ιατρογενή
• Άγνωστα

Η διάγνωση του πρόωρου τοκετού στην περίπτωση που δεν υπάρχει σαφής και ξεκάθαρη κλινική εικόνα (μεγάλη διαστολή άνω των 4 εκατοστών ή τακτικές συστολές της μήτρας) είναι δύσκολη. Πολλές γυναίκες για παράδειγμα χαρακτηρίζονται ότι παρουσιάζουν τις φυσιολογικές επώδυνες συστολές Braxton-­Hicks, ενώ στην πραγματικότητα έχουν πρόωρες συστολές της μήτρας.

Η ταξινόμηση του πρόωρου τοκετού ως απειλούμενου γίνεται όταν υπάρχουν συσπάσεις της μήτρας, χωρίς όμως να υπάρχει εξάλειψη του τραχήλου ή διαστολή του.

Στον απειλούμενο πρόωρο τοκετό αν δε χορηγηθεί η κατάλληλη φαρμακευτική τοκολυτική αγωγή ο τοκετός είναι αναπόφευκτος. Η μεγάλη σημασία της έγκαιρης διάγνωσης ενός απειλούμενου πρόωρου τοκετού έγκειται στο ότι περίπου το 85% των γυναικών θα γεννήσουν τελειόμηνα νεογνά αν εφαρμοστεί η προτεινόμενη θεραπεία (κλινοστατισμός, τοκολυτικά φάρμακα).

Ένας πρόωρος τοκετός χαρακτηρίζεται ως ενεργός όταν:

• Η ηλικία κύησης είναι από 20-37 εβδομάδες.
• Υπάρχουν συστολές της μήτρας με συχνότητα τέσσερις στο εικοσάλεπτο ή οκτώ στην ώρa
• Υπάρχει εξάλειψη του τραχήλου σε ποσοστό 80% ή διαστολή που φθάνει τα 2 εκ.
• Οι εμβρυικοί υμένες είναι άθικτοι.

Αντιμετώπιση

Όταν πλέον έχει γίνει η διάγνωση του πρόωρου τοκετού πρέπει να λαμβάνονται άμεσα τα εξής μέτρα:

• Κλινοστατισμός.
• Χορήγηση κατάλληλης τοκολυτικής αγωγής.
• Αναζήτηση και θεραπεία, εφόσον εφικτό, του αιτιολογικού παράγοντα.

Τατοκολυτικά φάρμακαπου διατίθενται σήμερα κατατάσσονται στις κάτωθι κατηγορίες:

• Β-συμπαθητικο-μιμητικοί παράγοντες (ριτοδρίνη, τερβουταλίνη, φαινοτερόλη κ.α.)
• Αντιπροσταγλανδινικοί παράγοντες (ινδομεθακίνη)
• Θειικό μαγνήσιο
• Αποκλειστές διαύλων Ca++ (νιφεδιπίνη)
• Ανταγωνιστές της οξυτοκίνης (ατοσιμπάν)

Από αυτά τη μεγαλύτερη σημασία έχουν οι β-αγωνιστές και οι ανταγωνιστές της οξυτοκίνης, ενώ στις ΗΠΑ χρησιμοποιείται ευρέως και το θειικό μαγνήσιο.

Σχετικά με το χρόνο εφαρμογής της τοκολυτικής θεραπείας δεν υπάρχει κατώτερο χρονικό όριο, όπου δεν μπορεί να εφαρμοστεί. Εντούτοις υπάρχουν διαφωνίες σχετικά με το ανώτερο χρονικό όριο στο οποίο πρέπει να εφαρμόζεται. Έτσι ορισμένοι ερευνητές προτείνουν η τοκολυτική θεραπεία να συνεχίζεται έως την 37η-38η εβδομάδα της κύησης, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι θα πρέπει να διακόπτεται μετά την 34η εβδομάδα, οπότε και έχει ολοκληρωθεί η βιολογική ωρίμανση των οργάνων του εμβρύου.

Θα πρέπει επίσης να ειπωθεί ότι πριν την εφαρμογή της τοκολυτικής θεραπείας θα πρέπει να αποκλειστεί η ύπαρξη ορισμένων καταστάσεων, οι οποίες αν υφίστανται αποτελούν αντένδειξη για τη συνέχιση της κύησης.

Στις απόλυτες αντενδείξεις για τη συνέχιση της κύησης περιλαμβάνονται:

• Βαριά υπερτασική νόσος της κύησης.
• Αθρόα αιμορραγία από τον κόλπο.
• Χοριοαμνιονίτιδα.
• Ανωμαλίες ασύμβατες με τη ζωή.
• Νεκρό έμβρυο.
• Διαστολή μεγαλύτερη από 4 εκατοστά ή εξάλειψη άνω του 75%.
• Σοβαρή καθυστέρηση της ενδομήτριας ανάπτυξης.

Στις σχετικές αντενδείξεις εντάσσονται:

• Ήπια χρόνια υπέρταση.
• Μικρή πρόωρη αποκόλληση του πλακούντα.
• Προδρομικός πλακούντας.
• Καρδιακή νόσος της μητέρας.
• Υπερθυρεοειδισμός
• Αρρύθμιστος σακχαρώδης διαβήτης.
• Δυσφορία του εμβρύου.
• Ανωμαλία στο έμβρυο.
• Μικρού βαθμού καθυστέρηση της ενδομήτριας ανάπτυξης.