Η κύηση υψηλού κινδύνου χαρακτηρίζεται από κάποια κατάσταση η οποία υποβάλλει την επίτοκο, το αναπτυσσόμενο έμβρυο ή και τους δύο σε κίνδυνο υψηλότερο του φυσιολογικού κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή της λοχείας.

Μία εγκυμοσύνη μπορεί να χαρακτηριστεί ως «υψηλού κινδύνου» για πολλούς και ποικίλους λόγους, οι οποίοι διακρίνονται σε μητρικής και εμβρυϊκής προέλευσης.

Στους μητρικούς παράγοντες συμπεριλαμβάνονται:

• η ηλικία της επιτόκου (μικρότερη των 15 ετών η μεγαλύτερη των 35)
• το αυξημένο σωματικό βάρος της επιτόκου
• το ιστορικό επιπλοκών σε προηγούμενη κύηση (πρόωρος τοκετός, προεκλαμψία ή εκλαμψία, έμβρυο υπολειπόμενης ανάπτυξης ή θάνατος εμβρύου)
• η πολυτοκία (περισσότερες από 5 κυήσεις)
• οι αιμορραγίες στο Γ’ τρίμηνο
• οι ανωμαλίες του γεννητικού συστήματος (δίκερος μήτρα, ευμέγεθες ινομύωμα μήτρας)
• η υπέρταση κυήσεως
• ο σακχαρώδης διαβήτης
• η ευαισθητοποίηση στον παράγοντα ρέζους (Rh)
• οι λοιμώξεις στον κόλπο/τράχηλο ή στους νεφρούς
• ο πυρετός
• η οξεία χειρουργική κοιλία (οξεία σκωληκοειδίτις, χολοκυστίτις, απόφραξη του εντέρου)
• η χρόνια νόσος (αυτοάνοσο νόσημα, άσθμα, δρεπανοκυτταρική αναιμία, καρδιακή νόσος, νεφρική νόσος, νόσος Crohn, ελκώδης κολίτιδα του εντέρου, AIDS και άλλα)

Στους εμβρυϊκούς παράγοντες περιλαμβάνονται:

• οι ιογενείς λοιμώξεις (έπρης, ιλαρά, ερυθρά, ανεμευλογιά, λοίμωξη από ιούς Coxsackie)
• οι βακτηριακές ή παρασιτικές λοιμώξεις (σύφιλης, τοξοπλάσμωση)
• Τα βλαβερά για το έμβρυο φάρμακα (φαινιτοϊνη, ανταγωνιστές του φυλικού οξέος, λίθιο, στρεπτομυκίνη, τετρακυκλίνη, θαλιδομίδη, βαρφαρίνη)
• Η έκθεση σε εθιστικές ουσίες (καπνός, αλκοόλ, ναρκωτικές ουσίες)

Μία κύηση θεωρείται υψηλού κινδύνου όταν διαπιστώνεται κάποιο σοβαρό προβλημα στο έμβρυο στις εξετάσεις προγεννητικού ελέγχου, όπως είναι οι ανωμαλίες στην καρδιά του εμβρύου. Σε αυτές τις περιπτώσεις η μητέρα υποβάλλεται σε επιπλέον εξετάσεις μέχρι τον τοκετό.

Διάγνωση

Η επίτοκος υψηλού κινδύνου χρίζει εντατικότερης παρακολούθησης σε σχέση με την απλή εγκυμοσύνη, και πρέπει να υποβάλλεται σε συχνές ιατρικές επισκέψεις και επιπλέον εργαστηριακές εξετάσεις. Σε πολλές περιπτώσεις επιβάλλεται ο τακτικός έλεγχος του εμβρύου με σειρά υπερηχογραφημάτων, καθώς και επεμβατικές εξετάσεις όπως η αμνιοπαρακέντηση και η λήψη του εμβρυϊκού αίματος.

Οι εξετάσεις αυτές στοχεύουν στην ανίχνευση και διάγνωση του προβλήματος, στην παρακολούθηση της ανάπτυξης του εμβρύου, και στην λήψη αποφάσεων σχετικά με τον προγραμματισμό του τοκετού.

Θεραπεία

Η θεραπεία ποικίλει σημαντικά και εξαρτάται από το είδος της υποκείμενης νόσου που καθιστά την κύηση ως «υψηλού κινδύνου», τις επιδράσεις της κύησης στη νόσο και αντίστροφα, τις επιδράσεις της νόσου στην κύηση. Γενικότερα οι περισσότερες παθήσεις δεν προκαλούν επιπλοκές στην κύηση. Οι συχνές ιατρικές επισκέψεις και η καλή παρακολούθηση των επιτόκων με ιατρικό πρόβλημα, συνήθως οδηγεί στο ευτυχές αποτέλεσμα μιας επιτυχημένης εγκυμοσύνης.

Πρόγνωση

Η πρόγνωση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την υποκείμενη νόσο. Κάποια νοσήματα είτε προκαλούν δυσκολίες στο να μείνει μία γυναίκα έγκυος είτε αυξάνουν τους κινδύνους για το έμβρυο στην κύηση. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι οι διαταραχές του θυρεοειδούς αδένα ο οποίο παράγει τη θυρορμόνη. Παθολογικά επίπεδα των ορμονών του θυρεοειδούς πιθανώς να προκαλέσουν προβλήματα στην κύηση και να επηρεάσουν την ανάπτυξη του εμβρύου. Η θυρεοειδική νόσος ελέγχεται με φαρμακευτική θεραπεία, και εφόσον τα επίπεδα των ορμονών συντηρούνται σε φυσιολογικά επίπεδα, η κύηση διεξάγεται με ασφάλεια για τη μητέρα και το παιδί.

Κάποια άλλα νοσήματα συνήθως δεν επιδρούν στην κύηση, εντούτοις η εγκυμοσύνη μπορεί να έχει επιδράσεις σε αυτά. Σε αυτά περιλαμβάνονται το άσθμα, η επιληψία και οι φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου (ελκώδης κολίτιδα, νόσος Crohn). Η εγκυμοσύνη συχνότερα βελτιώνει τα συμπτώματα σε γυναίκες με άσθμα ή ελκώδη κολίτιδα, εντοόυτοις σε κάποιες περιπτώσεις τα συμπτώματα επιδεινώνονται ή δεν μεταβάλλονται. Η επίδραση της κύησης είναι ανεξήγητη αλλά και απρόβλεπτη σε αυτά τα χρόνια νοσήματα, συνεπώς η τακτική παρακολούθηση είναι επιβεβλημένη. Τα φάρμακα που δίνονται στην επιληψία δεν είναι συμβατά με την κύηση, και παρόλο που πολλές περιπτώσεις εξελίσσονται ομαλά δίχως φαρμακευτική αγωγή η θεραπεία και παρακολούθηση στο συγκεκριμένο πρόβλημα εξατομικεύεται με τη περίπτωση.

Μία άλλη ομάδα παθήσεων έχει σοβαρές επιδράσεις στην κύηση. Γυναίκες με νοσήματα του κολαγόνου (συστηματικό ερυθηματώδη λύκο) ή με υποκείμενη νεφρική ή καρδιακή νόσο, αντιμετωπίζουν σοβαρούς κινδύνους στην κύηση η οποία μπορεί να προκαλέσει επιδείνωση της κατάστασης τους.

Η μη σωστή θρέψη και ανάπτυξη του εμβρύου εξαιτίας κάποιας υποκείμενης νόσου της μητέρας, μπορεί να προκαλέσει την ενδομήτρια υπολειπόμενη ανάπτυξη (IUGR – intrauterine growth restriction) του εμβρύου, στην οποία ο κίνδυνος αποβολής είναι αυξημένος.

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μία διαταραχή η οποία επιδρά αλλά και επηρεάζεται από την εγκυμοσύνη. Ο διαβήτης μπορεί να προκαλέσει αποβολή, ανωμαλίες της διάπλασης του εμβρύου και πρόωρο τοκετό. Όταν τα επιπεδα της γλυκόζης στο αίμα της επιτόκου ελέγχονται στα φυσιολογικά επίπεδα οι κίνδυνοι μειώνονται σημαντικά, εντούτοις ο έλεγχος των επιπέδων της γλυκόζης στην εγκυμοσύνη είναι δυσχερέστερος. Γενικά οι ανάγκες ινσουλίνης αυξάνονται κατά τη διάρκεια της κύησης.

Πρόληψη

Μία γυναίκα με χρόνιο νόσημα δε θα ήταν σφάλμα να δεχθεί ιατρική συμβουλή ακόμα και πριν την έναρξη της εγκυμοσύνης. Η μέλλουσα μητέρα θα πρέπει να γνωρίζει τις επιδράσεις της εγκυμοσύνης στο προβλημα της, καθώς και τους κινδύνους στους οποίους μπορεί να υποβληθεί η ίδια και το μωρό της εξαιτίας της κατάστασης της υγείας της. Ορισμένες φορές επιβάλλεται η τροποποίηση της φαρμακευτικής αγωγής σε κάποια μη βλαπτική για το αναπτυσσόμενο έμβυο. Στις περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει αγωγή συμβατή με την εγκυμοσύνη (π.χ επιληψία) οι κίνδυνοι της επίδρασης της στο έμβρυο πρέπει να συγκρίνονται με αυτούς για τη μητέρα που διακόπτει τα φάρμακα.

Εάν μία γυναίκα με πρόβλημα υγείας δεν έχει πάρει ιατρική συμβουλή, θα πρέπει να τη ζητήσει αμέσως μόλις συνειδητοποιήσει ότι είναι έγκυος, και να μην περιμένει λίγες εβδομάδες όπως στις φυσιολογικές κυήσεις, διότι ορισμένες παθήσεις συνδέονται με αυξημένες πιθανότητες αποβολής.