Η ακράτεια ούρων είναι αρκετά συχνή, ιδίως στις γυναίκες, και εμφανίζεται σε όλες τις ηλικίες, αλλά συχνότερα στις μεγαλύτερες. Υπάρχουν διάφοροι τύποι ακράτειας

Πόσο συχνή είναι η ακράτεια ούρων 

Η ακράτεια ούρων είναι αρκετά συχνή, ιδίως στις γυναίκες. Εμφανίζεται σε όλες τις ηλικίες, αλλά συχνότερα στις μεγαλύτερες.

1 στις 5 γυναίκες ηλικίας άνω των 40 ετών πάσχουν από ακράτεια.

Ο αριθμός αυτός είναι ακόμα μεγαλύτερος, αν αναλογιστεί κανείς ότι πολλές γυναίκες δεν αναφέρουν καν το πρόβλημά τους στον ιατρό, εξαιτίας του φόβου ή της ντροπής. Επίσης αρκετές γυναίκες έχουν τη λανθασμένη εντύπωση ότι η ακράτεια είναι φυσιολογική στη μεγάλη ηλικία και ότι είναι αθεράπευτη, κάτι που είναι λάθος.

Υπάρχουν διάφοροι τύποι ακράτειας:

Ακράτεια στρες

Εμφανίζεται όταν οι μύες του πυελικού εδάφους έχουν χαλαρώσει και δεν μπορούν πια να συγκρατήσουν τα ούρα μέσα στην κύστη και την ουρήθρα κλειστή. Έτσι, οποιαδήποτε αύξηση της πίεσης στην κύστη, που επέρχεται σε διάφορες καταστάσεις όπως με το φτάρνισμα, τον βήχα, τη σωματική άσκηση (πηδηματάκια ή και τρέξιμο) ή κάποιες φορές και με τις κινήσεις του σώματος, μπορούν να προκαλέσουν απώλεια ούρων.

Κάποιες γυναίκες εμφανίζουν απώλεια ούρων και κατά τη συνουσία.

Οι μύες του πυελικού εδάφους μπορούν να χαλαρώσουν από διάφορα αίτια:

• Εγκυμοσύνη και τοκετός: προκαλείται διάταση των μυών που σε κάποιους μύες φτάνει και πάνω από το ανώτατο όριο ενός μυ να επανέρχεται στην αρχική του μορφή κατόπιν διάτασης.
• Εμμηνόπαυση: έλλειψη οιστρογόνων κάνει τους μύες αδύναμους.
• Ηλικία: οι μύες χαλαρώνουν φυσιολογικά με το πέρασμα των χρόνων.
• Παχυσαρκία: προκαλείται πίεση στους μύες από το μεγάλο βάρος.

Ακράτεια έπειξης (ασταθής ή υπεραντιδραστική κύστη)

Είναι η δεύτερη πιο συχνή αιτία. Συμβαίνει όταν η γυναίκα αισθάνεται την έπειξη για ούρηση, όπου υπάρχει διαφυγή ούρων προτού φτάσει η γυναίκα στην τουαλέτα. Η κύστη συσπάται απότομα και δεν υπάρχει σωστός έλεγχος της σύσπασης.

Στις πιο πολλές περιπτώσεις δεν γνωρίζουμε γιατί συμβαίνει αυτό. Φαίνεται πως οι μύες και η κύστη στέλνουν λανθασμένα ερεθίσματα στον εγκέφαλο για το πόσο γεμάτη είναι η κύστη και η γυναίκα αισθάνεται την κύστη της πιο γεμάτη από ότι είναι πραγματικά.

Ακράτεια έπειξης συμβαίνει επίσης και σε παθήσεις του εγκεφάλου και των νεύρων, πχ σε εγκεφαλικό επεισόδια ή νόσο Πάρκινσον, ή Σκλήρυνση κατά πλάκας ή σε τραύματα της σπονδυλικής στήλης.
Τα συμπτώματα της υπεραντιδραστικής κύστης είναι:

• Συχνουρία: >8 φορές την ημέρα και >2 την νύχτα
• Έντονη έπειξη: ξαφνική και έντονη ανάγκη για ούρηση
• Ακράτεια ούρων: έπειτα από έντονη έπειξη
• Νυχτουρία: νυχτερινό ξύπνημα για ούρηση.

Μικτή ακράτεια

Συνδυασμός ακράτειας στρες και ακράτειας από έπειξη. Αρκετές γυναίκες παραπονιούνται και για τους 2 τύπους ακράτειας. Ανάλογα με την περίπτωση, κάποιος από τους 2 τύπους μπορεί να αποτελεί το πρωτεύον πρόβλημα.

Ακράτεια από υπερπλήρωση

Εμφανίζεται όταν η ουροδόχος κύστη είναι συνέχεια γεμάτη με ούρα, γι’ αυτό και συνέχεια έχει διαρροή. Προκαλείται από αδύναμους μύες πυελικού εδάφους που αδυνατούν να αδειάσουν την κύστη, από απόφραξη της ουρήθρας ή ακόμα από ανωμαλίες όπως σακχαρώδη διαβήτη, τραυματισμούς σπονδυλικής στήλης, αλλά και από πρόπτωση των οργάνων των κολπικών τοιχωμάτων.

Οι ασθενείς παραπονιούνται συνήθως για ελαττωμένη ροή ούρων, συχνουρία, σταγονοειδή απώλεια ούρων μετά το τέλος της κανονικής ούρησης, και καθυστέρηση της έναρξης της ούρησης.

Λειτουργική ακράτεια

Εμφανίζεται σε ασθενείς με σοβαρές παθήσεις που τους εμποδίζουν να σκεφτούν να ουρήσουν. Φερ’ ειπείν σε άτομα με σοβαρή νόσο Aλτσχάιμερ, ο ασθενής δεν μπορεί να σκεφτεί έγκαιρα ότι χρειάζεται να ουρήσει και δεν μπορεί να οργανώσει την σκέψη του να πάει στην τουαλέτα.

Άτομα με αναπηρία, που βρίσκονται σε καροτσάκι, εμφανίζουν δυσκολία να πάνε έγκαιρα στην τουαλέτα. Ακόμα, σε πολύ ηλικιωμένα άτομα με αρθρίτιδα, που τα εμποδίζει να κινηθούν έγκαιρα και να πάνε στην τουαλέτα, όταν χρειάζεται.

Πώς διαγιγνώσκεται η ακράτεια ούρων, το είδος και ο βαθμός

Το πρώτο βήμα είναι ένα πολύ λεπτομερές ιστορικό, συμπεριλαμβανομένων των συμπτωμάτων και της διάρκειάς τους. Θα ερωτηθείτε για τα υγρά που πίνετε, ποσότητα και είδος (ιδιαίτερα υγρά που περιέχουν καφεΐνη, όπως καφές, τσάι, κρασί και κόλα) και τη συχνότητα που ουρείτε.

Ανάλυση ούρων γίνεται πάντα στην πρώτη επίσκεψη, για τον έλεγχο λοιμώξεων ή αιματουρίας.

Υπέρηχος υπολειπόμενων ούρων κατόπιν ούρησης μπορεί να διενεργηθεί ανάλογα με τα συμπτώματα.

Κατά την πρώτη επίσκεψη γίνεται επίσης λεπτομερής κλινική εξέταση για έλεγχο της ανατομίας, της ποιότητας του δέρματος και των ιστών, για έλεγχο πρόπτωσης, ποιότητας στήριξης της ουρήθρας, ακράτεια στρες και ποιότητα των μυών του πυελικού εδάφους.

Ανάλογα με τα συμπτώματα μπορεί να ενδείκνυται να γίνει ουροδυναμικός έλεγχος.

Τι είναι ο ουροδυναμικός έλεγχος και πώς διενεργείται

Ο ουροδυναμικός έλεγχος είναι εντελώς ανώδυνος και δεν απαιτεί καθόλου αναισθησία.

Κατά τον έλεγχο, η κύστη γεμίζει με αποστειρωμένο υγρό με 2 μικρούς πλαστικούς καθετήρες, όπου ο ένας εισάγεται στην είσοδο της ουρήθρας και ο άλλος στην είσοδο του κόλπου ή του πρωκτού. Οι μικροί αυτοί καθετήρες είναι συνδεμένοι με σένσορες που μεταδίδουν τις πιέσεις της κύστης και των μυών του πυελικού εδάφους στον ηλεκτρονικό υπολογιστή.

Η διαδικασία διαρκεί 15 λεπτά, και κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ζητείται από την ασθενή κατά τακτά διαστήματα να βήξει, να σταθεί όρθια και να αναφέρει οποιοδήποτε αίσθημα πλήρωσης, έπειξης ή πόνου έχει.

Τι μπορεί να διαγνώσει ένας ουροδυναμικός έλεγχος

Ο ουροδυναμικός έλεγχος μπορεί να απαντήσει στις παρακάτω ερωτήσεις:

• Υπάρχουν υπολειπόμενα ούρα ή όχι;
• Πόσο καλή είναι η ροή των ούρων;
• Ποιά η πίεση με την οποία γεμίζει η κύστη;
• Πότε είναι το πρώτο αίσθημα πλήρωσης, το φυσιολογικό αίσθημα και το έντονο αίσθημα πλήρωσης;
• Υπάρχει υπερεαισθησία ή ελαττωμένη αισθητικότητα στην κύστη;
• Παρατηρούνται ή όχι απρόκλητες συσπάσεις της κύστης;
• Ποιά η χωρητικότητα της κύστης; Είναι φυσιολογική;
• Είναι φυσιολογική ή όχι η ροή των ούρων;
• Υπάρχει υποψία απόφραξης ή όχι;

Τι είναι η κυστεοσκόπηση και σε τι βοηθά

Είναι η διαδικασία κατά την οποία μια μικρή κάμερα εισάγεται στην κύστη. Διαρκεί 5 λεπτά και μπορεί να δώσει χρήσιμες πληροφορίες για τη δομή και ανατομία της κύστης. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να ενισχύσει τη διάγνωση της υπεραντιδραστικης κύστης ή της χρόνιας κυστίτιδας.

Επίσης αποκλείει την παρουσία όγκων και λίθων στην κύστη 

Πόσο σημαντική είναι η απώλεια βάρους στη βελτίωση των συμπτωμάτων

Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο 'New England Journal of Medicine' έδειξε ότι η απώλεια βάρους μπορεί να επιφέρει βελτίωση των επεισοδίων ακράτειας έως και 70%. Η συσχέτιση του δείκτη μάζας σώματος ΒΜΙ με τα συμπτώματα της ακράτειας των ούρων έχει πλέον αποδειχτεί και αναφερθεί πολλάκις στη διεθνή βιβλιογραφία.

Αλλαγές στις συνήθειες

Ελάττωση της καφεΐνης μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματα συχνουρίας, έπειξης και ακράτειας από έπειξη. Συστήνεται καφές, τσάι ή κολα χωρίς καφεΐνη. Ακόμα, η ελάττωση του αλκοόλ μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματα.

Ασκήσεις πυελικού εδάφους

Οι ασκήσεις του πυελικού εδάφους αποτελούν βασική αρχή της αντιμετώπισης της ακράτειας των ούρων. Ονομάζονται και ασκήσεις Kegel, και έχει βρεθεί ότι ενδυναμώνουν ή διατηρούν την ισχύ των μυών του πυελικού εδάφους και των σφιγκτήρων.

Μεγαλύτερο όφελος παρατηρείται σε γυναίκες κάτω των 60 ετών. Η ευεργετική τους δράση στον έλεγχο της κύστης έχει αποδειχθεί. Συστήνονται ιδιαίτερα αμέσως μετά τον τοκετό, για άμεση επαναφορά του σωστού ελέγχου των μυών.

Για διατήρηση της ισχύος των μυών συστήνονται τουλάχιστον 8 ασκήσεις / συσπάσεις των μυών, 3 φορές την ημέρα.

Θεραπεία της ατροφικής κολπίτιδας

Η ατροφική κολπίτιδα ή ατροφία του κόλπου μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα. Οφείλεται στην έλλειψη οιστρογόνων σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας, συνήθως περι-εμμηνοπαυσιακής και μετά την εμμηνόπαυση. Τα συμπτώματα συνήθως περιλαμβάνουν κνησμό, επώδυνη συνουσία, αίσθημα καύσου, και καμιά φορά συχνουρία και συχνή έπειξη για ούρηση.

Η θεραπεία με τοπικά οιστρογόνα μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματα σημαντικά.

Θεραπεία της ακράτειας από έπειξη: Φάρμακα

Τα αντιχολινεργικά φάρμακα είναι μια κατηγορία φαρμάκων που χρησιμοποιούνται σήμερα σαν πρώτη γραμμή αντιμετώπισης της ακράτειας από έπειξη. Τα φάρμακα αυτά εμποδίζουν τις απρόκλητες συσπάσεις της κύστης που προκαλούν απώλεια ούρων.

Επίσης βοηθούν σημαντικά στα συμπτώματα της συχνουρίας, της συχνής έπειξης και νυχτερινής ούρησης. Η σημερινή φαρμακευτική παλέτα διαθέτει χάπια όπως και patches.

Προσοχή: τα φάρμακα αυτά δεν μπορούν να θεραπεύσουν την ακράτεια τύπου στρες.

Θεραπεία της ακράτειας από έπειξη: Διαδερμική διέγερση κνημιαίου νεύρου

Αποτελεί μια ελάχιστα επεμβατική μέθοδο, η οποία μοιάζει με βελονισμό και μπορεί να βοηθήσει στην ακράτεια από έπειξη. Γίνεται βελονισμός του κνημιαίου νεύρου, στην εσωτερική επιφάνεια του αστραγάλου και είναι εντελώς ανώδυνη.

Μέσω της διέγερσης του κνημιαίου νεύρου στέλνονται ερεθίσματα στο σημείο από όπου αυτό πηγάζει, που είναι η σπονδυλική στήλη (ιερό πλέγμα). Εκεί ακριβώς βρίσκονται και τα νεύρα που ελέγχουν την ουροδόχο κύστη. Η βελόνα συνδέεται με ένα μικρό μηχάνημα παλμού.

Η αγωγή περιλαμβάνει 12 συνεδρίες, ανά εβδομάδα, που διαρκεί περίπου 30 λεπτά έκαστη. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας η ασθενής μπορεί να παραμένει καθιστή ή να διαβάζει κάποιο βιβλίο / περιοδικό. Η αποτελεσματικότητα της θεραπείας αυτής κυμαίνεται από 40-70%.

Θεραπεία της ακράτειας από έπειξη: BOTOX

Το Botox (Botulinum Toxin A) δεν χρησιμοποιείται μόνο στην πλαστική χειρουργική αλλά και στην ουρογυναικολογία.
'Εχει αποδειχθεί χρήσιμο στη θεραπεία διαφόρων καταστάσεων, όπως υπεραντιδραστική κύστη, σκλήρυνση κατά πλάκας, τραύματα της σπονδυλικής στήλης, και νευρογενή κύστη.

Το Botox προκαλεί προσωρινή αδυναμία και παράλυση των μυών όπου γίνεται η ένεση.

Στην ακράτεια από έπειξη οι μύες αυτοί είναι υπεραντιδραστικοί και προκαλούν απρόκλητες συσπάσεις της κύστης, που επιφέρουν ακράτεια ούρων. Mε το Botox οι μύες αυτοί σταματούν να υπερλειτουργούν. 

Το Botox κρίνεται χρήσιμο σε περιπτώσεις όπου όλες οι άλλες θεραπείες έχουν αποτύχει.

Η θεραπεία γίνεται με ενέσεις στην εσωτερική επιφάνεια της ουροδόχου κύστης. 

Διάρκεια δράσης: η ευεργετική δράση συνήθως εμφανίζεται 7 ημέρες μετά τις ενέσεις και διαρκεί από 6-10 μήνες. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται να επαναληφθεί μετά το διάστημα αυτό.

Οι ενέσεις με Botox είναι μια μικρή και απλή επέμβαση. Η ασθενής δεν χρειάζεται να μείνει στην κλινική. 

Παρόλα αυτα χρειάζεται προσοχή: επειδή το Botox αποδυναμώνει τους μύες, υπάρχει μια μικρή πιθανότητα προσωρινής αδυναμίας ούρησης.

Συνιστάται προσεκτική ενημέρωση της ασθενούς πριν την επέμβαση. 

Θεραπεία της ακράτειας στρες: Ενέσεις κολλαγόνου

Το κολλαγόνο είναι μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στη φύση, και απαντά στα θηλαστικά και στους ανθρώπους. Μπορεί να τοποθετηθεί στην ουρήθρα με τη μορφή ενέσεων, και έτσι να προκαλέσει σύσφιξή της, και κατά συνέπεια βελτίωση των συμπτωμάτων της ακράτειας στρες.

Οι ενέσεις κολλαγόνου αποτελούν εναλλακτική θεραπεία σε περιπτώσεις που δεν μπορεί να γίνει χειρουργείο και έχουν αδυναμία του σφιγκτήρα της κύστης με καλή στήριξη της ουρήθρας. Συνήθως επιτυγχάνονται αρκετά ικανοποιητικά αποτελέσματα μετά τη θεραπεία.

Παρόλα αυτά το ανθρώπινο σώμα απορροφά το κολλαγόνο, και σαν αποτέλεσμα οι ενέσεις αυτές χρειάζεται σε κάποιες περιπτώσεις να επαναληφθούν στο μέλλον (μήνες ή και χρόνια).
Η τεχνική των ενέσεων είναι απλή και ελάχιστα παρεμβατική.

Θεραπεία της ακράτειας στρες: ταινίες ελευθέρου τάσεως

Οι ταινίες ελευθέρου τάσεως υποστηρίζουν την ουρήθρα, ώστε να μπορεί να συγκρατήσει τα ούρα στην κύστη όταν η πίεση αυξάνεται, όπως φερ’ ειπειν γίνεται με τον πταρμό, τον βήχα, τη γυμναστική κλπ. Στη βιβλιογραφία αναφέρονται πια δεκάδες ταινίες, με διαφορετικό όνομα, και τεχνική εισαγωγής.

Στην πραγματικότητα όλες δρουν με τον ίδιο τρόπο.

Tension free vaginal tape (TVT)

Στα χέρια ενός έμπειρου ουρογυναικολόγου το TVT:

• Είναι ελάχιστα επεμβατικό: 2 μόνο μικρές τομές, του ενός εκατοστού πάνω από το τριχωτό στο εφήβαιο
• Ελάχιστος πόνος: οι πιο πολλές ασθενείς δεν απαιτούν επιπλέον αναλγησία πέραν του χειρουργείου.
• Ποσοστό επιτυχίας > 90%
• Χρόνος χειρουργείου: 20 λεπτά
• Αναισθησία: γενική ή ραχιαία ή τοπική ανάλογα την περίσταση
• Πολύ μικρός κίνδυνος ανάγκης καθετηριασμού μετά το χειρουργείο :< 2%
• Ελάχιστες επιπλοκές
• Η ταινία τοποθετείται χωρίς τίποτα να είναι ορατό από την ασθενή στο τέλος του χειρουργείου
• Άμεση αποτελεσματικότητα
• Χρόνος αποκατάστασης μετά το χειρουργείο 3-4 εβδομάδες. Συνιστάται να αποφεύγεται η σεξουαλική επαφή, η έντονη γυμναστική και η άρση μεγάλου βάρους για 4-6 εβδομάδες.
• Μέχρι σήμερα περισσότερες από 200.000 γυναίκες παγκοσμίως έχουν επωφεληθεί από τα ευεργετικά αποτελέσματα του TVT.

Trans-obturator slings (TVT-O & TOT)

Οι ταινίες αυτές τοποθετούνται μέσω του κόλπου αλλά όχι πίσω από το οστό της ηβικής σύμφυσης, παρά οριζοντίως, μέσω ενός τρήματος της πυέλου στην εσωτερική επιφάνεια του μηρού. Αποτελούν εναλλακτική οδό τοποθέτησης και αντί για 2 μικρές τομές στο τριχωτό του εφηβαίου, οι τομές αυτές, ενός εκατοστού έκαστη, γίνονται στην εσωτερική επιφάνεια του μηρού.

Τα ποσοστά επιτυχίας είναι σχεδόν τα ίδια ή λίγο μικρότερα περίπου από το TVT.